Vertaler? Nee, ik ben taalacrobaat!

Mensen blijven verbazen: ze kruipen bij elkaar om en petit comité spitsvondige woorden voor specifieke medemensen of unieke voorvallen te bedenken. Uiteraard doen ze dat in hun eigen taal. Gelukkig maar, want net daarin ligt de broodwinning van de vertaler. Maar … wat als ook die geen treffende vertaling vindt? Tja, het leven in vertaalland is niet altijd eenvoudig. Daarom een blijk van medeleven op deze Dag van de Vertaler.

Van je een, twee, drie … ilunga!

Hoe goed is je Congolees (Tshiluba)? Die taal is uniek. Al was het alleen al maar vanwege één woord: ‘ilunga’. Onvertaalbaar … of toch niet? De vertaaluitdaging van Onze Taal leverde verschillende voorstellen op. Maar niemand vond de ultieme vertaling voor ‘iemand die bereid is een misstand een eerste keer te vergeven, de tweede keer te tolereren, maar zich bij de derde keer hartstochtelijk verzet’.

Eins, zwei … Schnapsidee!

Al heb je een volledige kelder vol ‘kaas van vertalen’ gegeten, voor Schnapsidee is er geen Nederlandse tegenhanger. Of ken jij één woord voor een idee dat je kreeg nadat je te diep in het glas had gekeken en dat in nuchtere toestand maar niets bleek? “O, oké, niet moeilijk genoeg?” Ga dan maar eens aan de slag met Torinstinct. En … ‘een neus voor doelpunten’ is niet goed genoeg. Of Verschlimmbesserung: een veronderstelde verbetering die iets alleen maar erger maakt. :-)

Un, deux … ménage à trois  

Voor de volgende moet je de ogen sluiten en mee fantaseren. Het is een heerlijke dag in het centrum van Parijs. Je zit op het terras der terrassen en kijkt ontspannen om je heen. Zie je hem? Kijk nog eens goed. Zie je daar die seigneur-terraces? En effet, de caféganger die lang op een terras blijft zitten, maar weinig geld spendeert. Bestel alvast nog iets lekkers voor de tijd die je nodig hebt om daarvoor een treffende vertaling te vinden. De kans is groot dat je zelf in een seigneur-terraces verandert, want dat gaat héél lang duren.

One, two, tree … eh … three

“En alleen Nederlandstaligen hebben last van dat vertaalgebrek?” Neen, het gaat ook de andere kant op. Ga er als Engelstalige bijvoorbeeld maar eens aan staan om ‘hé, hé’ (zoals in “Hé, hé, we zijn er!”) te vertalen. Of ‘gezellig’? Daarvoor heeft zelfs Shakespeare nooit een tegenhanger kunnen verzinnen. Met ‘uitwaaien’ verslaan we die Engelanders zelfs op hun eigen terrein. Want als je ergens voldoende wind en strand vindt om te gaan uitwaaien, is het wel ‘over het water’. En toch komen ze niet verder dan ‘getting some fresh air’ of ‘going for a walk to clear your head’.

ElaN heeft de juiste letteracrobaten

Toegegeven, ook wij kunnen het Zweedse mångata niet door één Nederlands woord vervangen. Maar we hebben wel taalvaardige vertalers en revisoren die ‘de reflectie van de maan op het water’ spitsvondig vatten. Jouw garantie dat de betekenis optimaal overkomt bij je anderstalige doelgroep. Kortom, we behoeden je voor een Indonesische ‘jayus’: een grap die zo slecht verteld (of vertaald) is, dat iedereen er toch om moet lachen. Laten we elkaar om de juiste redenen én in verschillende talen op een glimlach trakteren.

> Daag ElaN uit met je zogezegd ‘onvertaalbare’ teksten!